Historia Ochotniczej Straży Pożarnej przy cukrowni "Wieluń" sięga 1912 roku.

Już we wrześniu 1912 roku ówczesny dyrektor fabryki, Władysław Jankowski wraz z głównym mechanikiem, Arturem Gregierem organizują pośród pracowników cukrowni zamieszkałych w przyfabrycznej osadzie Straż Ogniową Ochotniczą. Celem straży było prowadzenie akcji uświadamiającej wśród pracowników, likwidacja ewentualnego pożaru na terenie zakładu i osady oraz udzielanie pomocy okolicznym wioskom.

Wyposażenie jednostki stanowiła sikawka ręczna, bosaki, drabiny i toporki.

W skład tej pierwszej jednostki wchodzili m. in.: naczelnik- Artur Gregier, członkowie czynni - Józef Lawęda, Antoni Cieślak, Jan Cieślak, Bolesław Sierant, Albin Potacki, Adam Nawrocki, Adam Ustyniak, Jan Choczaj.

Swój chrzest bojowy straż przeszła w 1913 roku, prowadząc akcję ratowniczo-gaśniczą w czasie dużego pożaru w odległej o kilkanaście kilometrów Chorzynie. Czas trwania akcji z dojazdem i drogą powrotną trwał 11 godzin. Inne większe akcje, w których strażacy OSP cukrowni "Wieluń" brali w tym okresie udział to pożary w Stawie w 1914 r. i w Czarnożyłach w 1916 i 1918 r.

Po opuszczeniu w 1919 r. zakładu przez Artura Gregira, do roku 1923 nastąpił zastój w działalności jednostki, spowodowany brakiem zainteresowania ze strony dyrekcji zakładu. W tym okresie SOO cukrowni "Wieluń" liczyła przeciętnie 18 osób, tworząc pododdział OSP miasta Wielunia.

W kwietniu 1923 roku stanowisko dyrektora cukrowni "Wieluń" obejmuje Bolesław Peretjakiewicz. Reaktywuje on działalność SOO jako staży zakładowej, a sam obejmuje funkcję prezesa. Naczelnikiem straży zostaje Mieczysław Zajda, chemik cukrowni "Wieluń".

Straż przechodzi okres prosperity. Strażacy otrzymują pełne umundurowanie i nowy sprzęt oraz wóz pożarniczy pod sikawkę. Sprawdzianem i dowodem sprawności bojowej była m.in. akcja ratowniczo-gaśnicza w 1923 roku na terenie majątku Niedzielsko, kiedy to w dowód wdzięczności i uznania wszyscy biorący udział w akcji strażacy otrzymali od właścicieli majątku po 50 kg pszenicy.

W 1927 roku, w 15-lecie swego istnienia, SOO cukrowni "Wieluń" otrzymuje sztandar, ufundowany przez dyrektora, a równocześnie prezesa straży - Bolesława Peretjakiewicza.

Na okolicznościowym table "Założycielowi Straży Ogniowej Ochotniczej w cukrowni "Wieluń"" wykonanym w tymże roku, znajdują się fotografie 33. umundurowanych osób: B. Peretjakiewicz, L. Zawadziński, M. Zajda, M. Teresiak, A. Marczak, A. Cieślak, A. Muszalski, W. Pacek, F. Mikos, S. Sierant, F. Komorowski, S. Potacki, F. Bąk, W. Tomczak, A. Nawrocki, S. Łabenski (Łabędzki), T, Zawadziński, T. Kajda, K. Zawadziński, J. Ceglarski, L. Tomczak, F. Śiątkowski, J. Teresiak, E. Prawicki, J. Durka, J. Sierant, A. Potacki, J. Klimaszewski, B. Sierant, P. Mielczarek, J. Horaj (Choczaj), S. Kajda oraz T. Grabowski.

T. Zawadziński oraz K. Zawadziński to bardzo młodzi chłocy, synowie L. Zawadzińskiego, głównego inspektora plantacji. Lokal stowarzyszenia mieścił się w biurze cukrowni "Wieluń".

Na zamieszczonych fotografiach widać również dwa konne wozy strażackie - jeden z drabiną i pompą ręczną, drugi to zbiornik z wodą gaśniczą, samochód ciężarowy z napisem "T-wo Akc. Cukrowni "Wieluń", a w nim 25. strażaków ze sztandarem.

Sztandar ten został schowany na początku II wojny światowej, prawdopodobnie na terenie zakładu, i już go nie odnaleziono.

Na innym zdjęciu widnieje również 25 strażaków w czasie zbiórki - można więc przyjąć, że w tym okresie w straży działało czynnie 25. strażaków.

W maju 1935 roku, staraniem dyrektora Mieczysława Zajdy, byłego naczelnika straży, zarejestrowano stowarzyszenie p.n. Stowarzyszenie Ochotniczej Straży Pożarnej w cukrowni "Wieluń". Członkami założycielami stowarzyszenia byli: Mieczysław Zajda , Tadeusz Grabowski, Mieczysław Teresiak, Antoni Marczak, Franciszek Świątkowski, Antoni Cieślak, Józef Durka, Ludwik Tomczak, Adam Nawrocki, Franciszek Bąk, Albin Potacki, Jan Choczaj, Stefan Kajda, Stefan Potacki, Piotr Kajda.

W październiku 1935 roku skład Zarządu OSP wybieranego na okres 3 letni przedstawiał się następująco: prezes - Zajda Mieczysław, naczelnik straży - Grabowski Tadeusz, gospodarz - Prawicki Edmund. Taki sam skład zarządu istniał w dniu 21 VI 1938 r., o czym informuje pismo do Starostwa Powiatowego z tego dnia. Wymieniana jest w nim również ilość członków straży - 25 osób.

Również w czasie okupacji hitlerowskiej Straż funkcjonowała - prowadzona była przez Franciszka Świątkowskiego i Antoniego Marczaka.

W 1944 roku jednostka została wyposażona w pierwszy sprzęt mechaniczny - motopompę marki D.K.W o wydajności 800 litrów wody na minutę.

Po wyzwoleniu do roku 1949 nastąpił zastój w działalności straży. W 1947 roku zanotowano pierwszy w historii cukrowni "Wieluń" pożar, który strawił dach i facjaty na budynku administracyjnym. Niestety, trwająca w stagnacji i rozkładzie organizacyjnym zakładowa jednostka OSP nie była w stanie podjąć akcji i samodzielnie ugasić pożaru.

W latach 1950 - 1959 jednostka OSP została przemianowana na Zakładową Straż Pożarną oraz utworzono posterunek zawodowy Straży Pożarnej w sile 10 ludzi.

W roku 1951 została wybudowana i oddana do użytku strażnica przystosowana do przechowywania sprzętu wraz z dyżurką oraz wspinalnią.

W dniu 7 maja 1959 roku powołano ponownie Zakładową Ochotniczą Straż Pożarną oraz wybrano Zarząd. Po walnym zebraniu, doceniając działalność Zakładowej OSP, dyrekcja zakładu ufundowała strażakom ubrania galowe. Prezesem straży był w tym okresie dyrektor cukrowni, Antoni Guz, a komendantem Franciszek Spychała.

W dniu 8 lipca 1962 roku obchodzono 50. lecie istnienia Straży Pożarnej przy cukrowni "Wieluń". Doceniając działania strażaków, Dyrekcja, Samorząd Robotniczy oraz POP, ze względu na zaginięcie pierwszego sztandaru w okresie okupacji, ufundowała sztandar, który w czasie uroczystości został uroczyście przekazany.

Przez następne 25 lat Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna pisała kolejne karty swojej historii.

Zakupiono nowe motopompy wraz z osprzętem, oraz drobny sprzęt wraz z umundurowaniem. Przez krótki czas funkcjonowała sekcja młodzieżowa OSP, w której szkoleniach autor niniejszego opracowania miał przyjemność uczestniczyć. Prezesami Straży byli tradycyjnie kolejni dyrektorzy cukrowni, lecz jej naczelnikiem-komendantem od 1950 r. aż do nagłej śmierci w dniu 6 kwietnia 1972 r. był Franciszek Spychała, którego wielkim marzeniem było odnalezienie przedwojennego sztandaru straży. To on był twórcą osiągnięć straży, animatorem zabaw, festynów i loterii, występów artystycznych i przedstawień organizowanych przez straż. Pod jego dowództwem strażacy zdobywają m.in. w 1961 roku II miejsce w eliminacjach miejskich T.O.P.L., a I miejsce na zawodach sportowo-pożarniczych powiatu wieluńskiego w 1971 r. W skład zwycięskiej sekcji wchodzili: Leon Kołaczyk, Władysłwa Żelasko, Józef Morawka, Marian Bąk, Wiesław Sujka, Mieczysław Ustyniak, Mieczysław Mielczarek, Stanisław Duda, Władysław Ściebura. Liczące były też wyniki współzawodnictwa wewnątrzbranżowego - szczupłość miejsca nie pozwala na wyliczenie wszystkich osiągnięć, a brak materiałów źródłowych nie pozwala na dokumentację działalności orkiestry strażackiej, której kapelmistrzami byli kolejno: Kazimierz Pietrzak, Kazimierz Królikowski, Tadeusz Pietrzak.

W 1972 roku stan osobowy jednostki wynosi 51 strażaków, wraz z członkami Zarządu, w 1976 - 38, w 1981 - 23, w tym 19 czynnych. Wymieniany i kupowany jest nowy sprzęt, straż bierze udział w zawodach i szkoleniach. W 1986 r. zakupiono m.in. nową motopompę M8/8 PO5E, przydzielono ciągnik rolniczy z przeznaczeniem do transportu przyczepy z motopompą. W 1987 roku skład osobowy Zarządu Zakładowej Ochotniczej Straży Pożarnej cukrowni "Wieluń" przedstawiał się następująco: prezes - Ireneusz Radwański, naczelnik - Alojzy Pasieka, z-ca nacz. Andrzej Śmiechowicz, skarbnik - Andrzej Świątkowski, sekretarz - Ireneusz Potacki, Komisja Rewizyjna: Stanisław Surma, Józef Morawka, Ryszard Werbicki.

W dniu 5 września 1987 roku Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna wraz z cukrownią "Wieluń" obchodziła 75-lecie istnienia. Najbardziej zasłużonym strażakom wręczono medale i odznaczenia.

Srebrny Medal za Zasługi Dla Pożarnictwa otrzymali: Marian Bąk, i Józef Morawka; Brązowy: Wincenty Gawłowski.

Odznakami za wysługę w O.S.P wyróżniono:

za 40 lat działalności - Alojzy Pasieka,

za 35 lat działalności - Juliusz Kamiński,

za 30 lat działalności - Mieczysław Roszczyk, Władysław Żelasko,

za 20 lat działalności - Marian Bąk, Józef Morawka, Stanisław Surma, Marian Kępa, Ireneusz Potacki

za 15 lat działalności - Jan Pabijaniak, Andrzej Śmiechowicz, Ryszard Werbicki, Wiesław Sujka.

Zakładowa Ochotnicza Straż Pożarna dotrwała wraz ze swym zakładem do końca lipca 2003 roku, kiedy to wymówienia z pracy niektórzy otrzymywali nie tylko jako pracownicy, ale również jako strażacy, członkowie Zakładowej Ochotniczej Straży Pożarnej, która nieprzerwanie, przechodząc tak jak rodzimy zakład różne zawirowania i kłopoty, funkcjonowała nieprzerwanie przez 90 lat i jedenaście miesięcy.

Tabela 3.

Prezesi i Naczelnicy Straży w latach 1912 - 2003.

W latach 1972-2001 istniało stanowisko samodzielnego referenta do spraw p.poż. Funkcję tą pełnili kolejno: Marian Kępa, Ignacy Szymicki, Andrzej Świątkowski, Józef Mielczarek, Zbigniew Rasiewicz.