Wpisany przez Administrator
|
Drewniane budownictwo sakralne pochodzące z pierwszej połowy XVI w.jest wielką atrakcją ziemi wieluńskiej. Kościółki o wyjadkowej architekturze i oryginalnym wystroju artystycznym znajdują sięw Łaszewie Rządowym oraz w Grębieniu, Popowicach, Gaszynie, Kadłubie i Wierzbiu. Jednolity styl architektoniczny sprawia, że mają jedną prostokątną nawę i węższe, wielobocznie zamknięte prezbiterium, stromy dach, kryty gontem. Dach wsparty jest często na rzeźbionych podporach - kroksztynach - tworzących rodzaj okapu.Cechą szczególną architekury tych kościołów są szalowane ściany zrębowej konstrukcji,zgrabne, niskie wieże, zorientowane ku zachodowi i na ogół nie przekraczające kalenicy nawy. Wieże budowane są na planie kwadratu, konstrukcji słupowej, o lekko pochyłych ścianach, a nakrywa je czterospadowy namiotowy dach, kryty gontem. Bogaty wystrój wnętrza, cenne późnogotyckie i renesansowe polichromie, obrazy i rzeźby sprawiają że świątynie te są prawdziłymi perłami drewnianej architektury sakralnej. Występują także zabytki sakralne romańskie, gotyckie, barokowe, klasycystyczne (Ruda, Działoszyn, Kraszkowice, Rudniki, Wieluń, Jaworzno).
Ponadto, do krajobrazu Ziemi Wieluńskiej wpisały się liczne kapliczki, jak ta w Kamionie. |
Wpisany przez Administrator
|
Kultura ludowa ZPK należy do regionu Ziemi Wieluńskiej.Typową wsią nadwarciańską jest Załęcze Wielkie.Do najstarszych obiektów budownictwa mieszkalneo należą nieliczne już chałupy wąskofrontowe, o dachach czterospadowych krytych słomą,zachowane w Bobrownikach,Kapitule,Załęczu Wielkim,Kamionie.Pochodzą one najczęściej z połowy XIXw.Chałupy szerokofrontowe,z dachem dwu- lub czterospadowym krytym słomą,występują jeszcze w Toporowie,Przywozie i Krzeczowie.Pochodzą one przeważnie z końca XIXw. lub początku XX w. Największy zespół stodół XIX-wiecznych zachował się w Kamionie,gdzie można również spotkać zgrupowania słomianych stert.Przetrwały tu i ówdzie drewniane kalpiczki oraz 4 drewniane młyny na Warcie: w Kępowiźnie,Przywozie,Łykowem i Kochlewie.Zachował sie jeszcze zabytkowy,miejski układ urbanistyczny Kamiona i Parzymiechów oraz dawne układy rozłogów pól. Na terenie ZPK gwałtownie zanikają niektóre elementy kultury ludowej,np.obrzędy i zwyczaje,sztuka ludowa i tradycyjne budownictwo. Przykładem prymitywnego budownictwa przemysłowego są wapienniki,czyli piece do wypalania wapna,reprezentujące technologię z początku XXw.Czynne wapienniki zachowały sie na górach: Draby,Buki,Krzemionki i Raciszyn. Ludność zamieszkująca ZPK ma też własne legendy i podania: o skarbach zakopanych w lasach,o demonach leśnych,wodnych i polnych,a najwięcej o Górze Świętej Genowefy.W pamięci starszych ludzi odzywają się wspomnienia dawnych zdarzeń,być może praktyk kultowych na tym silnie eksponowanym pagórze,zaś powstanie wąskiej bramy skalnej pomiędzy górami Świętej Genowefy i Wapiennikami,przez którą przepływa Warta,lud przypisuje diabelskim praktykom,zmierzającym do zbudowania tamy i zatopienia wsi i Działoszyna. |
|
Zarys budowy geologicznej |
|
|
|
Wpisany przez Administrator
|
W rejonie ZPK przebiega granica pomiędzy mezozoicznymi skałami jury środkowej i jury górnej , budującymi północną część Wyżyny Wieluńskiej. Te morskie utwory sprzed ok. 180 - 150 mln. lat, występują tu pod pokrywą glacjalnych utworów czwartorzędowych powstałych między 500 tyś. - 150 tyś. lat B.P. Występują tu także lokalnie utwory trzeciorzędowe datowane na okres 4,5 - 2,5 mln. lat B.P.
Utwory jury środkowej występują w zachodnie części Parku, natomiast północna i wschodnia część zbudowana jest z utworów jury górnej. Utwory jury środkowej dostępne są do obserwacji na skarpach dolinek oraz parowów w ok. Bieńca Dużego. Są to przeważnie ciemnoszare iłowce oraz mułowce z łyszczykami, dużą ilością skamieniałości fauny morskiej oraz z licznymi swerosyderytami (konkrecje żelazisto- węglanowe). Na granicy tych utworów z utworami jury górnej występują także wapienie piaszczyste i dolomityczne.
Utwory jury górnej to przeważnie grubo i średnio ławicowe wapienie z wkładkami nieuławiconych wapieni skalistych, zawierające liczne skamieniałości fauny morskiej: amonity, gąbki, jeżowce, małże. Skały te są dostępne do obserwacji w licznych kamieniołomach oraz w naturalnych odsłonięciach wzdłuż doliny Warty i w obrębie licznych ostańcowych wzgórz wapiennych, np. koło Ogrobla i Przywozu, Załęcza Małego, Bobrownik, w rez. "Węże" na górze Zelce, koło Drabów, Lisowic i Raciszyna.
Skały mezozoiczne pocięte są systemem niewielkich uskoków, z których najważniejsze w rejonie ZPK mają kierunek zbliżony SW-NE.
Wymienione mezozoiczne utwory pochodzenia morskiego, zostały silnie zniszczone podczas trzeciorzędu i w czwartorzędzie. Fragmenty utworów trzeciorzędowych zachowały się tylko lokalnie w szczelinach i różnych formach krasowych występujących w obrębie ostańców wapiennych lub w zagłębieniach krasowych , stwierdzanych wierceniami pod pokrywa utworów czwartorzędowych. Są to przeważnie późnotrzeciorzędowe utwory lądowe, np.: kalcyty, czerwone iły (terra rossa) lub czerwone oraz żółte piaski ilaste z licznymi szczątkami fauny lądowej datowanej na pliocen. Stwierdzono je w trzech stanowiskach w rez. "Węże" oraz w kilku stanowiskach na górze Draby a także w rejonie Raciszyna i Parzymiechów.
Utwory mezozoiczne i trzeciorzędowe uległy silnemu zniszczeniu i zasypaniu podczas plejstoceńskich zlodowaceń południowopolskich i środkowopolskich. Śladem interglacjalnych procesów krasowych jest na terenie Parku stanowisko Draby 3, gdzie w zawalonej jaskini znaleziono gniazdo niedźwiedzi jaskiniowych z okresu interglacjału mazowieckiego. Inną ciekawostką geologiczną związaną z odpływem wód z lądolodu środkowopolskiego są korytarze jaskini "Szachownica". W wyniku deglacjacji lądolodu środkowopolskiego powstały pokrywy piaszczyste między wapiennymi wzgórzami oraz pasmo gór Bugajowych i gór Gliżyńskich. Wówczas powstaje także współczesna dolina Warty z licznymi bramami przełomowymi, np. koło Działoszyna, Lisowic i Bobrownik (przełom Działoszyński). W okresie zlodowaceń północnopolskich powstają poziomy terasowe w dolinie Warty. Najlepiej są one czytelne w rzeźbie krajobrazu w okolicach Bobrownik i rez. "Węże". Młodsze procesy geomorfologiczne spowodowały powstanie wydm na terasach wyższych oraz rozcinanie powierzchni terasowych parowami i debrzami.
Procesy krasowe są nadal żywe a ich efektem są nowe generacje nacieków w jaskiniach, ponory w dolinie Suchej Strugi koło Kolonii Lisowice oraz liczne źródła krasowe (wywierzyska) przy korycie rzeki Warty a także liczne tworzące się współcześnie leje krasowe i zapadliska.
Wśród obszarów krasowych Polski, kras występujący na Wyżynie Wieluńskiej w obrębie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego jest najlepiej poznany. Specyfiką tego obszaru krasowego (wyróżniające go wśród innych obszarów) jest ogromna ilość dobrze zachowanych i dostępnych do obserwacji form krasu kopalnego. Występują tu liczne jaskinie, niestety dostępne tylko na niewielkich przestrzeniach gdyż znaczne ich części są zamulone.
W jaskiniach oraz zachowanych ich fragmentach na uwagę zasługują liczne stanowiska paleontologiczne (zachowane szczątki plioceńskiej i plejstoceńskiej lądowej fauny w osadach krasowych). Należą do nich stanowiska: Węże 1, Węże 2, Jaskinia Mała, Jaskinia Ewy, Draby 1-9, Raciszyn, Zalesiaki. Z punktu widzenia badań naukowych stanowiska te należą do nielicznych tego typu w Polsce a także w Europie i są bezcenne dla poznania ewolucji świata zwierzęcego, ewolucji krajobrazu i przeszłości geologicznej tego obszaru. |
Wieluń |
|
Wieluń jest miastem o prawie 800-letniej historii, leży na północnym krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowsko-Wieluńskiej, w południowo-zachodniej części województwa łódzkiego. Według legendy, historia Wielunia zaczęła się w roku 1217. Legenda ta mówi że książę wielkopolski Władysław Odonicz, polując w okolicach Rudy, zapuścił się za jeleniem w gęstą puszczę. W pewnym momencie jeleń znikł, a na niebie ukazał się księciu baranek stojący nad kielichem. Na pamiątkę tego wydarzenia miał książę wybudować klasztor. Od jelenia miasto miało pierwotnie nazywać się Jeleń, potem Wieleń i ostatecznie Wieluń. Dlatego herb Ziemi Wieluńskiej, przedstawia baranka z chorągiewką z krzyżem. Znaleziska archeologiczne wskazują jednak na znacznie starsze osadnictwo tego miejsca, sięgające 2500 lat p.n.e. W roku 1283 Książe Przemysł II nadał Wieluniowi prawa miejskie. To królewskie miasto było do końca XIII w. siedzibą kasztelanii, od XIV w. stolicą Ziemi Wieluńskiej i Księstwa Wieluńskiego.W XVI w. Wieluń zaliczano do najpiękniejszych miast Polski.Działała tu wtedy filia Akademii Krakowskiej, liczne cechy rzemieślnicze oraz własny teatr. Podczas II rozbioru Polski w 1793 r. ziemię wieluńską zagarnęli Prusacy włączając ją w skład nowo utworzonej prowincji tego państwa - Prus Południowych. Pod względem administracyjnym należała początkowo do departamentu piotrkowskiego, a po III rozbiorze wcielono ją w 1796 r. do departamentu kaliskiego. Po wkroczeniu na ziemie polskie wojsk napoleońskich utworzono w 1807 roku Księstwo Warszawskie, w którym znalazł się też powiat wieluński. Po odzyskaniu niepodległości, na mocy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z dnia 14 listopada 1918 roku powiat wieluński powrócił do przedwojennych granic administracyjnych. Na jego czele stanął komisarz rządu - Ignacy Bąkowski.Dnia 2 VIII 1919 roku utworzono województwo łódzkie w granicach którego znalazł się powiat wieluński, a na stanowisko starosty powiatowego minister spraw wewnętrznych powołał Stanisława Kaczyńskiego, który swą funkcję sprawował do 1926 roku. Najbardziej tragiczny w historii miasta był dzień 1 IX 1939 r., kiedy to na bezbronne i uśpione miasto spadły bomby. To właśnie tutaj o godz. 4.40 1 września 1939 roku rano I dywizjon 76 pułku bombowców nurkowych imienia Immelmanna hitlerowskiej Luftwaffe, pod dowództwem kapitana Waltera Siegela rozpoczął pierwsze bombardowania II wojny światowej. Pierwszym celem tych nalotów był wieluński szpital. Kilkakrotne kolejne bombardowania spowodowały zniszczenie miasta w 75%, a ok. 1200 mieszkańców straciło życie. Najbardziej zniszczone zostało zabytkowe śródmieście. Pomimo tego przetrwało tu szereg ciekawych śladów z przeszłości Wielunia: fragmenty fortyfikacji miejskich z basztami z XIV w., średniowieczny układ ulic, ślady fosy opasającej miasto, ruiny dawnej kolegiaty. Po wojnie miasto przeżywa lepsze i gorsze okresy, lecz systematycznie rozwija się. Dzisiejszy, 30-tysięczny Wieluń nadal pozostaje stolicą regionu. Samorządowy model kierowania miastem i inwencja Wielunian sprzyjają ciągłemu i przemyślanemu rozwojowi miasta. Przez miasto przebiegają drogi o dużym znaczeniu komunikacyjnym z południowego zachodu w kierunku północno-wschodnim: Warszawa - Wrocław - Kudowa Zdrój do granic państwa i z północnego zachodu w kierunku południowo-wschodnim: Konin - Kalisz Kraków - Rzeszów. Serdecznie zapraszamy do wielunia. Jego bogata i burzliwa historia z pewnoscią zainteresuje każdego z was.
|
|